ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 8، آبان 1399 ، شماره پی در پی 54

نگاهی به سبک شعری شاعران قرن سیزدهم با تکیه بر تذکره محک شعرا تألیف محمدصالح شاملوی خراسانی

صفحه (219 - 244)
مژگان متین زاده ، زهرا ریاحی زمین (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1399

چکیده

سرزمین شاعرپرور ایران در قرن سیزدهم هجری که همزمان با سلطنت قاجاریه در ایران است، همچون دوره های پیشین شاعران بسیاری را در دامان خود پرورش داده است. به دلیل نزدیکی تاریخی این دوره تذکره های نسبتاً زیادی در اختیار اهل ادب قرار دارند که به معرفی شاعران این دوره میپردازند. یکی از این تذکره ها محک شعرا، تألیف محمدصالح شاملوی خراسانی است. هرچند سبک شعری این دوره، بازگشت نامیده شده و ویژگیهای تعریف شده ای دارد، تذکره محک شعرا با شرح حال و آوردن نمونه هایی از شعر شاعران قرن سیزدهم اطلاعات نوینی را در اختیار پژوهندگان قرار میدهد. مقاله حاضر بر اساس اطلاعاتی که این تذکره در اختیار خوانندگان قرار میدهد، به معرفی شاعران این دوره و بررسی ویژگیهای تکمیلی و متفاوتی از سبک شناسی این دوره ادبی میپردازد.

کلمات کلیدی
دوره قاجاریه , ویژگیهای سبکی , تذکره محک شعرا , محمدصالح شاملوی خراسانی

• - الذّریعه الی تصانیف الشّیعه، آغا بزرگ تهرانی، محمّدمحسن، ج 23، تهران و نجف، 76-1936.
• - سبک¬شناسی، بهار، محمدتقی، (1389)، جلد سوم، چاپ دهم، تهران: امیر کبیر.
• - فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، درایتی، مصطفی، (1391)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
• - فهرستواره کتابهای فارسی، منزوی، احمد، (1386)، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 10.
• - مجمع الفصحا، هدایت، رضا قلی خان، (1381)، به کوشش مظاهر مصفا، تهران: امیر کبیر.
• - مرجع شناسی و روش تحقیق در ادبیات، ستوده، غلامرضا، (1393)، تهران: انتشارات سمت.
• - نسخۀ خطی تذکرۀ محک¬شعرا، شاملوی خراسانی، محمدصالح، (1252)، شمارۀ 4096، تهران: کتابخانۀ ملی ملک.
• - نگاهی به سبک¬شناسی شعرای آذربایجانی عهد قاجاریه با اتکا به تذکره بهجت¬الشعرا، مجد، امید (1391)، پژوهشهای ادبی و بلاغی، سال اول، سال اول، صص 42- 56.